28 oktober 2007 Behandeling van emotionele stoornissen, doet persoonlijkheid ertoe?

In het kader van de lezingencyclus “Kijk op karakter – blik op de wetenschap” heb ik deze lezing gevolgd. In eerste instantie uit persoonlijke interesse, maar nu ook voor het verkrijgen van punten voor mijn herregistratie.

Het lijkt alsof er een kloof is tussen sommige gangbare (psychologische) denkbeelden en praktijken en wat wetenschappelijk onderbouwd is. Zo zijn er in de praktijk van de diagnostiek en de personeelsselectie tests in omloop, waarvan de betrouwbaarheid niet wetenschappelijk is vastgesteld. In de media melden enkele gebruikers dat zij dat geen probleem vinden. De tests zijn voor hen bruikbaar als zij ervaren dat het werkt.

Het doel van deze lezingencyclus is vast te stellen of deze kloof te overbruggen is als de wetenschap meer voor het voetlicht wordt gebracht. Levert meer interactie tussen wetenschap en samenleving ook nieuwe inzichten op? Is wetenschappelijke expertise te combineren met kennis van de beroepspraktijk en de zogenoemde intuïtieve kennis? Kortom; wat is de maatschappelijke waarde van de wetenschap?

Prof. dr. Marcel van den Hout –

Professor Marcel van den Hout (1955) is hoogleraar Klinische Psychologie en Experimentele Psychopathologie aan de Universiteit Utrecht. Hij verricht toegepast en fundamenteel onderzoek naar angststoornissen en concentreert zich de laatste jaren op Post Traumatische Stress (met Dr. Engelhard) en op de cognitieve psychologie van de Obsessief Compulsieve Stoornis. Hij publiceerde onder meer over individuele verschillen in emotieregulatie.

Het is voor mij alsof ik weer in de college-banken zit. Overigens na een frustrerende ervaring van een uur fietsen van Zeist naar Utrecht en dan tot de ontdekking komen dat de lezing van 15.00 uur al vol is. Dit gaf mij echter de gelegenheid om het universiteitsmuseum van binnen eens nader te bekijken en dat vond ik zeker de moeite waard! Om 16.00 uur was ik overigens aan de beurt!

Het blijkt een erg “academisch” verhaal. Ik kom inderdaad in de problemen gezien mijn oplossingsgerichte benadering, waarbij “doen wat werkt” (zie bovenstaande inleiding) ook mijn credo is. Toch ook bij mij het gevoel dat het goed is dat er mensen zijn die de onderbouwing uitzoeken, hetgeen het gevoel van de ervaring van wat werkt, zeker kan versterken.

Persoonlijkheidsleer houdt zich bezig met het bestuderen van het bestaan van verschillen tussen individuen. Dat is ook wat mij uitermate boeit, dus ik zit goed!

Angst is een nuttige emotie als er sprake is van je bedreigd voelen. De angst wordt pas een stoornis als er sprak is van ‘lijden’, als de angst onredelijk is. Angststoornissen zijn de meest voorkomende problemen in de geestelijke gezondheidszorg. Dus ook voor een coach zeer zinvol om iets van te weten.

Er zijn verschillende soorten angst:
De meest voorkomende vorm zijn paniekstoornissen. (Te herkennen aan een cascade in de eerste 10 minuten, lichamelijke uitingen etc.)

Daarnaast de sociale fobie

Post Traumatische Stress Stoornissen

Compulsieve stoornissen

Gegeneraliseerde angststoornissen

Enkelvoudige fobieën

Verschillende soorten persoonlijkheid Big 5 welke ortagenaal (onafh v elkaar met elkaar) kunnen optreden:

• Extraversie/introversie

• Vriendelijkheid/onvriendelijkheid

• Zorgvuldigheid/onzorgvuldigheid

• Autonomie/afhankelijkheid

• Neurotisch/emotioneel stabiel

Neurotische mensen hebben veel negatieve ervaringen gehad.

Mensen met angststoornissen scoren hoger op de neurotiscismelijst.

Neuroticisme blijkt genetisch erfelijk te zijn (tweelingen onderzoek)

Persoonlijheidskenmerken spelen een rol bij het ontstaan van angststoornissen.

Persoonlijkheidsstoornis

1. Afwijkend patroon van ervaring/gedrag: cognitieve emotionele/sociale/impulsbeheersing
2. patroon is star
3. er is sprake van lijden
4. stabiel patroon, aanwezig vanaf de adolescentie
5. meer dan 50% tenminste een comorbide persoonlijkheidsstoornis

=> De angststoornis en de persoonlijkheidsstoonis blijken verwant.

Zijn psychologische behandelingen effectief bij angststoornissen?

Twee soorten behandeling (evidence based):

1. cognitieve therapie
2. Farmaco therapie (SSRI´s)

De effecten blijken even groot. Als je de farmaco th stopt, dan komt de stoornis weer op. De lange termijn effecten zijn groter bij cognitieve gedrags therapie.

Het idee is wijd verbreid dat effecten van behandeling mede afhankelijk zijn van persoonlijkheidskenmerken van de patiënt. De veronderstelling is dat patiënten met bepaalde persoonskenmerken minder baat hebben bij psychologische behandelingen. Deze opvattingen zijn niet goed houdbaar.

Conclusie/Samenvatting:

• angststoornissen en persoonlijkheid hangen samen
• angst blijft bestaan door vermijding van de angst
• Cognitieve gedragstherapie is effectief
• Effecten van CGT zijn qua omvang identiek onafhankelijk van severity(zwaarheid van de klacht). Ze hebben echter een ander startpunt.

Het zou zomaar kunnen dat ik wat gemist heb, maar als startpunt zeker een aardige lezing!